Minder acceptabel is het als we genieten van deze wreedheid, hoe klein en noodzakelijk ook. Is die afkeuring houdbaar? Een ongenadig zelfonderzoek leert ons al gauw dat 'acceptabel vinden' een wel erg zwakke typering is van wat we voelen. Het is eerder een gevoel van lichte voldoening, die de gedaante aanneemt van een kleuring van ons oordeel, wederzijdse instemming, verontwaardiging over de ander die onze wreedheid verdient.
Nog een stap verder (maar wordt het onderzoek nu niet zelf te wreed?) en we zullen inzien dat we soms het genieten van onze wreedheid nodig hebben om ons leven te kunnen leiden. Het goede en rechtvaardige leven. Noem het een noodzakelijk middel, een prijs die we moeten betalen, omdat we nu eenmaal niet almachtig zijn maar toch doelen nastreven.
Het verbod op wreedheid ontkomt zelf niet aan deze logica. Integendeel, het verdrijft de wreedheid van de ander naar het onzichtbare waar ze ongestoord haar gang kan gaan. De wreedheid van het verbod zelf koestert zich voldaan in haar eigen veronderstelde rechtvaardigheid. Overigens: de wreedheid heeft zich nu verdubbeld.
Het nietzscheaanse verlangen naar een onderscheid tussen oorspronkelijke wreedheid en ressentiment zou je kunnen opvatten als het verlangen om de moraal te herstellen. Het moet nu een moraal worden waarin de wreedheid als component voorkomt. Maar Nietzsche weet zelf maar al te goed dat je op de eerste plaats wreed tegen jezelf moet zijn. Het is daarom alleen al nooit zeker of er wel een moraal kan voortkomen uit zo'n zelf, of het moest een dubbele moraal zijn.
En ons leven van alledag? Hier ligt de wreedheid voor het opscheppen. Maar pas op, zeg dat niet te hard en niet te vaak. Je maakt je tot slachtoffer van de meerderheid die jou als slachtoffer wil zien. Erger nog: je wordt slachtoffer van medestanders die de wreedheid jegens henzelf overal zien, om hun eigen wreedheid te rechtvaardigen. Doceren is doseren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten