Ingewikkelde humor

Er is niets mis met gewelddadige humor. Hebben mensen er talent voor, zeg maar Hans, Hans Teeuwen, dan herken je de man en stel je jezelf in de lachstand. Hebben ze geen talent voor humor, dan is het nog makkelijker. De humor is herkenbaar als Fremdkörper en je weet dat medelijden en een gesimuleerde welwillende lach op hun plaats zijn.

Het wordt anders wanneer de humor zijn plaats verlaat en gaat zwerven. Beatrice de Graaf liet bij Zomergasten fragmenten zien van terroristen die leuke liedjes zingen en van relativeren houden voordat ze zichzelf exploderen. Stalin hield van Amerikaanse comics. Wat je hier kan redden is het besef van afstand. Er zijn meer terroristen in Jemen dan in mijn straatje, Stalin is alweer een tijdje terug.

Nog weer een stapje moeilijker. Want we zitten in een oefening in wat ik zoal meemaak! We kennen allemaal vrienden die hun humor weten vol te houden in moeilijke gesprekken, serieuze situaties. Die in komische toonzetting serieuze beweringen doen en intieme dingen tegen de straat roepen. Ze leggen met hun humor hoogst interessante verbindingen, mésalliances. Ze zijn gidsen die ons naar de komische, lege kern van de existentie voeren, die misschien wel de grootste volheid is. Mystici zijn het, gelovigen.

Dat we niet weten hoe we op hen moeten reageren, behalve misplaatst, of afwerend, heeft met onszelf te maken. Daarom nu het moeilijkste van de oefening. Mezelf. Ik ben er ook zoëen, eentje die serieus en humor graag vermengt. Niet van de expressieve soort, eerder van de verborgen, soms de laffe, soms de mystieke, soms de subtiele, altijd de onzekere soort. Mijn humor is zo ingesleten dat ik vaak even moet nadenken of mijn bewering serieus of grappig bedoeld is. Laat staan dat hij voor anderen herkenbaar is, toch de minimumvoorwaarde om erom te kunnen lachen.

Ja mensen, er bestaat dus (misschien) humor zonder nut, humor die ons in de weg zit. Hij is gewelddadig niet omdat hij zwerft maar omdat hij thuis is. Als een parasiet die zich invreet in de meest serieuze gedachten die bij ons opkomen. Ingewikkelde humor, ingewikkeld als een rottende mummie.

Voorbeelden wil je, lezer?

Nou, als er één voorbeeld is waarop deze overweging van toepassing is, dan is het wel dit sarcastische 'Voorbeelden wil je, lezer?' Alsof die lezer niet kan doordringen tot mijn betoog en daarom snoepjes toegeworpen moet krijgen. Alsof de lezer denkt dat abstracte beweringen niet grappig kunnen zijn. Nee, mijn vraag is dus niet grappig, bij nader inzien...