In de media - pro et contra - komt Islamitische Staat vooral naar voren als een gewelddadige beweging van vechters en beheersers van territorium. Minder bekend is de spirituele kant van zijn aanhangers. De wetenschap begint nu oog te krijgen voor dit onderbelichte aspect van de terreurbeweging, zo las ik bij Maurice Blessing in de Volkskrant van vandaag.
Bij spiritualiteit moet je denken aan de verwoording in gedichten en muziek van Arabische liefdespoëzie, vervoering en een ervaring van broederschap. 'Wij vormen allen één enkel lichaam. Dit is ons gelukzalige geloof... We verschillen in taal en huidskleur, maar we delen één en dezelfde ader', schrijft de beroemde jihad-dichteres Ahlam al-Nasr. Zuiverheid en oprechtheid komen ook tot uiting in huilbuien van IS-aanhangers, hun wegbereider al-Zarqawi had als bijnaam 'al-Baki', de Grote Huiler.
Opnieuw moet ik weer denken aan Levinas, die in Autrement qu'être woorden gebruikt als spiritualiteit en broederschap om het 'voor de Ander in nabijheid' aan te duiden. Ook bij Levinas gaat het om een betekenislaag die aan het denken en misschien zelfs aan het zijn voorafgaat. Daarnaast zijn er ook verschillen. Zo zul je bij Levinas niet snel lezen dat we met elkaar één lichaam vormen.
Maar toch. Via Levinas wordt nog duidelijker dat het niet eenvoudig is om IS weg te zetten als de Ander die niets met het Wij te maken heeft, en als louter ideologische beweging. We worden door deze Ander op een dieper niveau geraakt. Onze reacties van afkeuring en onze analyses moeten op een fundamenteler niveau worden begrepen.
Wetenschappers en journalisten zullen zich in het spoor van dit ander IS-beeld concentreren op de betekenis voor jongeren van moslim-afkomst, die nog immuner voor argumenten zijn dan we al dachten. Maar het gaat dus ook om onszelf, om het begrijpen van onze angst, woede en zelfs onze onverschilligheid. Wellicht schiet een Nietzscheaanse benadering tekort, omdat die dergelijke bewegingen vooral uit het oogpunt van ressentiment en domheid zal begrijpen.
Via Levinas kunnen we niet alleen de Ander als anders begrijpen, maar vooral ook als nabij, in spiritualiteit en broederschap.
Een erg mooie link die je legt tussen IS en de Ander van Levinas. Vóór onze ideologische afkeuring is er de confrontatie met de ander. We zijn meestal snel met onze stellingnames en analyses, maar slaan dan iets over, namelijk dat we onder dat alles eerst tegenover die ander staan - in ons blote gat, verantwoordelijk, minstens medeverantwoordelijk voor wat er gaande is. Dat vergeten we graag, is ook nogal ongemakkelijk.
BeantwoordenVerwijderen