Waarom ik zo irritant ben

Het heeft met filosofie te maken, dat moet haast wel. Waar ik ooit tot de ontdekking kwam dat die filosofie verderging waar wetenschap of wijsheidorakels ophielden, rekende ik mezelf tot de avantgarde. Niet meer avantgarde dan de echte avantgarde, dat wil zeggen die van de kunst, maar wel langs een andere weg even avantgarde.

Het kon dus moeilijk anders of de anderen zouden op afstand volgen. Ze zouden doorkrijgen dat filosofie dan misschien niet leuk was, maar dan toch wel onontkoombaar. Uiteindelijk zou ik me omringd weten met allemaal filosofieliefhebbers.

Mijn droom kwam uit. Ik kwam terecht bij allemaal filosofieliefhebbers. Vaak dachten zij verder waar ik was gestopt, ik stuitte op een avantgarde van de avantgarde. Die stimuleerde me zelfs voorbij mijn capaciteiten. Vele boeken las ik waar ik maar weinig van snapte, maar die me evengoed verder brachten als laten we zeggen moderne componisten of andere kunstenaars.

Nu ik het contact met deze professionals zo goed als kwijt ben, weet ik me omringd met mensen die niks met filosofie hebben. Breng ik ze ermee in contact, dan raken ze in de stress of geïrriteerd. Ik vraag me af of dat komt door mij of door de filosofie.

Mijn gedachten gaan terug naar Sokrates en de horzel. Nu was zijn ghostwriter Plato niet echt dol op de democratie, dus je kunt je afvragen waarom de Atheense bevolking zonodig geprikt of geprikkeld moest worden. Zou er iets in de persoon Sokrates of misschien juist in de filosofie zelf zitten dat hem tot horzel maakte?

Het een sluit het ander niet uit. Als de filosofie ons bij de waarheid brengt, dan heeft die een spreker of schrijver nodig die de waarheid in de taal kan verwoorden, of die ons minstens kan prikkelen tot de vraag naar de waarheid. In de fameuze grotvergelijking lezen we waarom mensen daar niet aan wilden. Ze zijn de vastgeketende grotbewoners die nooit iets anders hebben gezien dan het schaduwspel, het spel van schijn en mening, de doxa. Zie ook de kat in de doos van Midas Dekkers, dieren en mensen willen behaaglijk contact met zichzelf in de kleine ruimte. Er is dus geweld nodig om zo nu en dan iemand uit de grot weg te slepen, anders wordt het niks met die waarheid.

Daarmee wil ik niet zeggen dat ik platonist ben in de zin dat ik mensen wil dwingen tot de waarheid, hoewel ik met zoiets tegenwoordig wel mijn geld verdien (je moet toch wat). Ik zie wel in dat die filosofie zelf moeilijk is en dat je er niets aan hebt. Je kunt dan ofwel de filosofie een comfortabel gezicht geven (levenskunst) ofwel ervan afzien. Je kunt zelfs over dit gegeven reflecteren en nadenken over 'l'oubli de la philosophie' (Nancy). In al die gevallen ziet ook de filosoof, de filosoof in mij, zich geconfronteerd met de noodzaak de filosofie zelf op te geven.

Alleen, dat lukt maar matig. Er zijn altijd gebaren die je verraden. Je maakt een woordgrapje, een vriend legt een boek over filosofie in jouw postvak waarop jij gretig toehapt, je zet een op zichzelf wel juiste maar kronkelige en onnodige redenering op. Het is niet dat je irritant wil zijn, je bent het ondanks jezelf. Je bent het niet als missionaris van de filosofie, maar als een echo ervan. Je zou het ook het drama van de fatal attraction kunnen noemen, de Glenn Close die jou opzoekt of die je zelf geworden bent.

En zo kan het gebeuren dat gesprekken stokken, vriendschappen verbleken, communicaties versmallen. Ik wil niet overal de filosofie de schuld van geven, er zullen ook wel genoeg redenen in mezelf gelegen hebben om ooit die filosofie op te zoeken, en bovendien is er voldoende niet-irritante filosofie, Botton-achtige troost.

Misschien is het zinvolst nog een bezinning op de horizon van de filosofie vandaag. Is de filosofie niet opnieuw teruggebracht tot liefde, liefde waarin zoiets als passie langzaam overgaat in gewoonte, een verslaving, een verslaving die mortifère is? En stel dat die filosofie weliswaar nog wel avantgarde is, maar alleen voorzover het over het denken gaat, niet meer over de noodzaak van het denken, eerder over het denken van die noodzaak, is het dan niet begrijpelijk dat mensen een schrikreactie tonen bij een beetje filosofie?

Het zou kunnen zijn dat ze zich via die filosofie geconfronteerd denken te zien met de consequenties van hun eigen situatie, een ervaring die alleen maar verlammend werkt, zeker niet bevrijdend of verleidend tot acceptatie. Bovendien is iemand die terecht of ten onrechte geassocieerd wordt met die consequenties per definitie arrogant, hij heeft de arrogantie van een profeet, een ware of valse.

Gelijk hebben ze, die mensen. Maar het maakt mij niet minder irritant, met mijn ingeslepen gebaren...